‘Εχει “πιάσει φωτιά” η ΑΟΖ και η Υφαλοκρηπίδα: Ήρθε η ώρα της Κρήτης και της Ελλάδας - του Θεόδωρου Καρυώτη

Φαίνεται ότι, ξαφνικά, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ έχει πιάσει φωτιά και τρέχει, με δυο χρόνια καθυστέρηση, να παραχωρήσει για έρευνα και εκμετάλλευση θαλάσσια οικόπεδα στους πετρελαϊκούς κολοσσούς νότια της Κρήτης.

 

Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι η αμερικανική ExxonMobil ( επικεφαλής της οποίας ήταν μέχρι πρότινος ο ΥΠΕΞ Ρεξ Τίλλερσον) και η γαλλική TOTAL ενδιαφέρονται για θαλάσσια οικόπεδα, που πιστεύουν ότι ανήκουν στην ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας.

 

Την Τετάρτη 31 Μαΐου 2017 ένα σημαντικό γεγονός πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων και της τηλεόρασης. Έτσι μάθαμε από το ΑΠΕ μια είδηση που περίμενα ανυπόμονα να ακούσω, τουλάχιστον, μία δεκαετία:

 

«Κατατέθηκε σήμερα η αίτηση των εταιρειών Total, ExxonMobil και ΕΛΠΕ για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, η οποία, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση, αφορά δύο θαλάσσιες περιοχές της Κρήτης. Η αίτηση κατατέθηκε στον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργο Σταθάκη. Θα ακολουθήσει η προκήρυξη διαγωνισμού με στόχο -σύμφωνα με το καταρχήν χρονοδιάγραμμα- να υπάρξει κατακύρωση έως το τέλος του χρόνου και έναρξη των σεισμικών ερευνών στις αρχές του 2018. Η περιοχή ενδιαφέροντος των εταιρειών καθορίστηκε με βάση τα δεδομένα από προηγούμενες έρευνες, τα οποία επεξεργάστηκαν με νεότερες μεθόδους οι τρεις εταιρείες.»

 

Επιτέλους τώρα στρέφουμε το ενδιαφέρον μας στην Κρήτη, όπου από τις τελευταίες έρευνες Αμερικανών, Νορβηγών, Γάλλων και Ιταλών διαφαίνεται ότι τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης είναι τα μεγαλύτερα της Ανατολικής Μεσογείου.

 

Αυτό ήταν αδιανόητο μέχρι χθες και αποτελεί ένα μεγάλο χαστούκι στην Τουρκία, διότι όταν η Τουρκία προσκάλεσε ξένες εταιρείες για παραχώρηση οικοπέδων έξω από το Καστελόριζο, αυτές αρνήθηκαν, διότι γνώριζαν ότι τα οικόπεδα αυτά δεν ανήκουν στην Τουρκία.

 

Ουσιαστικά, οι πετρελαϊκοί κολοσσοί αποδέχονται την ρύθμιση που έκανε ό τότε Υπουργός Ενέργειας Γιάννης Μανιάτης με τον νόμο 4001/2011, που ορίζει ότι «ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη … το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ης κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή…».

 

Φαίνεται ότι το ενδιαφέρον των δυο κολοσσών (μαζί με τα ΕΛΠΕ) εστιάζεται σε μια περιοχή δυτικά της Γαύδου. Αναμφίβολα, οι εταιρείες είναι πεπεισμένες ότι η περιοχή αυτή ανήκει στην ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας και, σίγουρα, υπομειδιούν, όταν ακούν ότι η θάλασσα της Γαύδου ανήκει ….στην Τουρκία!

 

Βέβαια, κάποιοι φανατικοί οπαδοί της ΑΟΖ αρθρογραφούσαν, πολύ λανθασμένα, λέγοντας ότι χωρίς ΑΟΖ δεν μπορούμε να ψάξουμε για υδρογονάνθρακες. Ο αείμνηστος Τάσσος Παπαδόπουλος θα μπορούσε να κάνει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και στο μαρτυρικό νησί αλλά δεν το έκανε διότι γνώριζε την υπεροχή της ΑΟΖ έναντι της υφαλοκρηπίδας και διότι γνώριζε ότι η Τουρκία μισούσε αφάνταστα την ΑΟΖ. Η υφαλοκρηπίδα, βάσει του UNCLOS, έχει ειδικά αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα ipso facto and ab initio (αυτοδικαίως και εξ υπαρχής) και για αυτό δεν υπάρχει λόγος ανακήρυξης της παρά μόνο οριοθέτησής της.

 

Εδώ, πάντως, θα χρειαστεί να κάνουμε μια ανασκόπηση του Δίκαιου της Θάλασσας, για να είμαστε σε θέση να προστατέψουμε τα εθνικά μας συμφέροντα, όταν έρθουν κάποιες δύσκολες ώρες.

 

Διακήρυξη Τρούμαν για Υφαλοκρηπίδα

 

Η ιδέα της διεύρυνσης της δικαιοδοσίας σε μια θαλάσσια ζώνη ξεκίνησε με την Διακήρυξη του Προέδρου Τρούμαν της 28ης Σεπτεμβρίου 1945. Η διακήρυξη αναφερόταν σε όλους τους φυσικούς πόρους της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως εκ τούτου, υποστήριξαν την δημιουργία ζώνης φυσικών πόρων στις περιοχές της ανοικτής θάλασσας παρακείμενες στις ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών.

 

Η Διακήρυξη του Τρούμαν έδειξε σαφώς ένα σχέδιο εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων σε απροσδιόριστες περιοχές, η οποία αποτελούσε απόκλιση της παραδοσιακής έννοιας της mare-liberum, που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του16ου και 17ου αιώνα.

 

Η έννοια της υφαλοκρηπίδας που, όπως είδαμε υφίσταται από το 1945, διατηρήθηκε και στη νέα Σύμβαση του 1982, παρά την καθιέρωση της νέας έννοιας της ΑΟΖ και παρόλο που η ΑΟΖ των περισσότερων κρατών υπερκαλύπτει την υφαλοκρηπίδα τους. Επιπλέον η υιοθέτηση της αρχής της απόστασης, αντί αυτής της γεωλογικής, φέρνει την έννοια της υφαλοκρηπίδας ακόμη πιο κοντά σ’ αυτήν της ΑΟΖ. Κατά τη διάρκεια του UNCLOS IIΙ υπήρξαν τρεις διαφορετικές θέσεις σχετικά με το θέμα της διατήρησης της υφαλοκρηπίδας μετά τη δημιουργία της ΑΟΖ.

 

Η πρώτη υποστήριξε τη συγχώνευση των δύο ζωνών σε ένα νέο καθεστώς, το οποίο θα ρύθμιζε τους ζωντανούς και μη πόρους μέχρι την απόσταση των 200 ν.μ.

 

Η δεύτερη ήθελε να ισχύει το καθεστώς της ΑΟΖ μέχρι τα 200 ν.μ. και πέραν αυτού να ισχύει το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας. Η τρίτη θέση, που τελικά επικράτησε, ήθελε τα δύο καθεστώτα να διατηρήσουν την αυτονομία τους. Νομίζω ότι ήταν σφάλμα της ελληνικής αντιπροσωπείας να ταχθεί με την τρίτη θέση και όχι με την πρώτη, την οποία υποστήριζαν οι χώρες της Λατινικής Αμερικής. Έτσι θα αφαιρούσαμε την υφαλοκρηπίδα από τις ατέρμονες συζητήσεις με την Τουρκία, που διαρκούν πάνω από 40 χρόνια.

 

Η Υπεροχή της ΑΟΖ

 

Ο καθηγητής Συρίγος στο εξαιρετικό, 895 σελίδων, βιβλίο του «Ελληνοτουρκικές σχέσεις» αναφέρει επτά λόγους που επιβάλλουν την ανακήρυξη ΑΟΖ:

 

1. Διασφαλίζει και επιβεβαιώνει την πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου, τις ηπειρωτικές περιοχές με τα νησιά.

2. Προστατεύει το θαλάσσιο περιβάλλον πέραν των χωρικών υδάτων (π.χ. από πετρελαιοκηλίδες), που είναι και ο μόνος πλούτος του Αιγαίου, τον οποίο μέχρι σήμερα εκμεταλλεύεται η Ελλάδα μέσω του τουρισμού.

3. Βοηθά στην αντιμετώπιση της καταστροφής των αλιευτικών πεδίων του Αιγαίου, που υπεραλιεύονται συστηματικά πέραν των 6 μιλίων από τις ελληνικές ακτές.

4. Προσφέρει δυνατότητες οικονομικής εκμεταλλεύσεως πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, μέσω, π.χ., της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ρεύματα, ύδατα και ανέμους.

5. Έχει ως βάση της το στοιχείο της αποστάσεως από τις ακτές και μόνον. Έτσι καταρρίπτει οποιοδήποτε τουρκικό επιχείρημα για γεωμορφολογικά στοιχεία του βυθού της θάλασσας, που θα μπορούσαν να συνδεθούν με την υφαλοκρηπίδα.

6. Κλείνει θέματα που δυνητικά θα μπορούσαν να εγερθούν στο μέλλον στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως αυτό της ΑΟΖ.

7. Προσφέρει μεγαλύτερη ισχύ σε ένα κράτος η πρόσκτηση αυξημένων αρμοδιοτήτων στις θάλασσες που το περιβάλλουν.

 

Η ανακήρυξη της ΑΟΖ μπορεί να γίνει με δυο τρόπους. Με Προεδρικό Διάταγμα ή με ψήφιση νόμου από την Ελληνική Βουλή. Είναι προτιμητέο το προεδρικό διάταγμα, διότι μια εκτενής συζήτηση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο θα δώσει την ευκαιρία στην Τουρκία να αυξήσει στο μέγιστο τις γνωστές απειλές της. Οι ΗΠΑ ανακήρυξαν ΑΟΖ με προεδρικό διάταγμα το 1983 και η Ρωσία, τότε Σοβιετική Ένωση, ανακήρυξε ΑΟΖ, επίσης, με προεδρικό διάταγμα το 1984.

 

Το δεύτερο και επίσης πολύ σημαντικό βήμα είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ. Η Ελλάδα πρέπει να προβεί σε έξη οριοθετήσεις μια και έχει θαλάσσια σύνορα με έξη κράτη, δηλαδή την Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Τουρκία. Όπως έχω γράψει αρκετές φορές καμία από τις οριοθετήσεις αυτές δεν έχουν πραγματοποιηθεί, ούτε καν αυτή με την Ιταλία, που είναι και η ευκολότερη, αφού υφίσταται ήδη η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των δύο κρατών από το 1977. Όπως είναι γνωστόν, τα όρια της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ συμπίπτουν.

 

Επειδή η συζήτηση για την ανακήρυξη της ΑΟΖ έχει γίνει ψωμοτύρι στις ημέρες μας, καλόν θα είναι να μη νομίσουμε ότι κάνοντας ανακήρυξη τελειώσαμε. Βέβαια κάποιοι ισχυρίζονται ότι εάν δεν είναι δυνατή η οριοθέτηση της ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδας, περιττεύει η ανακήρυξή της. Δηλαδή συνεχίζουν να πάσχουν από το φοβικό σύνδρομο και να δειλιάζουν να υποστηρίξουν ότι η Ελλάδα ασκεί τα δικαιώματά της που προβλέπονται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) που υπέγραψε και επικύρωσε.

 

Όπως πολύ σωστά εξηγεί ο Άγγελος Συρίγος:

 

«Σε περίπτωση που η Ελλάδα περιορισθεί να κηρύξει απλώς την ΑΟΖ και να μη λάβει άμεσα συγκεκριμένα μέτρα εφαρμογής της, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος η κήρυξη να μείνει κενό γράμμα.»

 

Μπορεί η μονομερής ανακήρυξη της ΑΟΖ να δημιουργήσει κρίση; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη, γιατί πάνω απ’ όλα η ανακήρυξη ΑΟΖ είναι μονομερής πράξη. Απόδειξη τούτου αποτελεί και το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν γίνει 137 ανακηρύξεις ΑΟΖ στον πλανήτη Γη και όλες αυτές ήταν μονομερείς. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε κάποια κρίση στις διμερείς σχέσεις γειτονικών κρατών λόγω μονομερούς ανακήρυξης.

 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν μονομερή ανακήρυξη ΑΟΖ την 10η Μαρτίου 1983 και φυσικά έδωσαν ΑΟΖ σε όλα τα νησιά τους. Η τότε Σοβιετική Ένωση έδειξε τη δυσαρέσκειά της για την ανακήρυξη της αμερικανικής ΑΟΖ, αλλά γρήγορα άλλαξε γνώμη και ανακήρυξε τη δική της ΑΟΖ στις 28 Φεβρουαρίου 1984, ενώ ακολούθησαν δεκάδες κράτη και αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ. Και βέβαια μην ξεχνάμε ότι τον Απρίλιο του 2004 ο πρόεδρος Τάσσος Παπαδόπουλος ανακήρυξε την ΑΟΖ της Κύπρου και δεν δημιουργήθηκε καμία κρίση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία και η ΕΕ αποδέχτηκαν την ανακήρυξη της κυπριακής ΑΟΖ, η δε Τουρκία εξέδωσε μια ανακοίνωση ότι δεν την αποδέχεται αλλά τίποτε παραπάνω.

 

Ήρθε η ώρα οριοθέτησης με την Αίγυπτο

 

Μετά από αυτή την κοσμογονική εξέλιξη πρέπει να βοηθήσουμε τους πετρελαϊκούς κολοσσούς να ζητήσουν την παραχώρηση και θαλασσίων οικπέδων ανατολικά της Κρήτης, μετά τα οικόπεδα 19 και 20 του παραπάνω χάρτη.

 

Όπως έχω γράψει επανειλημμένα, η οριοθέτηση με την Αίγυπτο ξεκίνησε στραβά από το 2009. Σήμερα, φαίνεται, ότι με την αλλαγή καθεστώτος στην Αίγυπτο έχει ανοίξει ένας νέος δρόμος, που γεννά αισιοδοξία για μια οριοθέτηση που θα είναι επωφελής και για τα δύο κράτη. Θα πρέπει τα οικόπεδα που θα δημιουργήσει η Ελλάδα να είναι τέτοια, που δεν θα προβάλει καμία αντίρρηση η Αίγυπτος. Μετά από πολλές συνομιλίες, που διαρκούν επί οκτώ χρόνια, οι δυο πλευρές γνωρίζουν τι ακριβώς επιθυμούν. Η Ελλάδα, έστω και με καθυστέρηση δεκαετιών, φαίνεται να προσαρμόζει τις κινήσεις της στην νέα γεωπολιτική σκακιέρα και το επόμενο βήμα της πρέπει να είναι η συμφωνία οριοθέτησης με την Αίγυπτο εκμεταλλευόμενη την κοσμογονία που παρατηρείται στην περιοχή. Οι εταιρείες ExxonMobil, TOTAL και ENI θα έρθουν να πάρουν οικόπεδα ανατολικά της Κρήτης μόνο όταν γνωρίζουν ότι μας ανήκουν.

 

Επίλογος

 

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός θα πρέπει να στείλει ένα μήνυμα, χωρίς καθυστέρηση, στον Ρεξ Τίλλερσον και να του υπενθυμίσει την δήλωση που είχε κάνει στην Ουάσιγκτον στις 23 Ιανουαρίου 2013 όταν ήταν απλώς αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ:

 

«Στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου η Ελλάδα δεν πρόκειται και δεν πρέπει να διαπραγματευθεί με κανέναν το δικαίωμά της στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και μάλιστα πιστεύουμε ότι αυτό το δικαίωμα, το αναφαίρετο δικαίωμα, πρέπει να υποστηριχθεί και από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής».

 

Ο Ρεξ Τίλλερσον κατανοεί πλήρως την αξία της δημιουργίας ΑΟΖ στις ελληνικές θάλασσες, γνωρίζοντας ότι αυτή η ενέργεια θα φέρει σε πλεονεκτική θέση τους αμερικανικούς κολοσσούς σαν την ExxonMobil, που έχουν τα στοιχεία για τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου.

 

Μας έχουν περικυκλώσει οι υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο και εμείς χαζεύουμε τους Κύπριους, τους Αιγύπτιους και τους Ισραηλινούς που τους εκμεταλλεύονται. Εάν οι κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη και του Κώστα Καραμανλή δεν αντιπαθούσαν την έννοια της ΑΟΖ και την είχαν ανακηρύξει στην αρχή του 21ου αιώνα, ίσως η Ελλάδα θα απέφευγε την οικονομική τραγωδία των τελευταίων επτά ετών. Σήμερα, ο Αλέξης Τσίπρας ακολουθεί την πεπατημένη των προκατόχων του.

 

Το μοναδικό στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ που πιστεύει στην αξία της ΑΟΖ είναι η Περιφερειάρχης Ρένα Δούρου. Οι υδρογονάνθρακες που βρίσκονται στα βάθη των θαλασσών μας είναι η πιο σημαντική επένδυση της Ελλάδας, που θα οδηγήσει σε μια πραγματική ανάπτυξη. Μπορεί οι αριθμοί του καθηγητή Φώσκολου για τα κοιτάσματα υδρογονθράκων να φαίνονται αστρονομικοί, αλλά δεν θα μάθουμε ποτέ την αλήθεια, εάν δεν αρχίσουμε την εξερεύνηση ενός πλούτου, που κρύβουν ιδιαίτερα οι περιοχές στα νότια της Κρήτης.

 

Πηγή