Μονοπάτι προς το μέλλον (Α') - του Μίκη Θεοδωράκη

Στα δύο βιβλία μου που κυκλοφόρησαν πρόσφατα («Μονόλογοι» - «Διάλογοι») αναφέρομαι σε ορισμένα κοινωνικά προβλήματα με ανατρεπτική στόχευση. Όπως στην «Ουδετερότητα», στον «Ελεύθερο χρόνο» (Αντιμανιφέστο), τις σχέσεις μας με το Σύμπαν (Συμπαντική Αρμονία) και τις πολεμικές βιομηχανίες (Ειρήνη) που πιστεύω ότι ανατρέπουν όλες τις υπάρχουσες κοινωνικές και διεθνείς σχέσεις. Θα αποκαλούσα την προσπάθειά μου αυτή ένα άλμα προς το αύριο. Προς το μέλλον. Με την προσθήκη ότι οι ιδέες που αναπτύσσω και η μέθοδος με την οποία τις παρουσιάζω αναλυτικά, νομίζω ότι έχουν την σφραγίδα της πρωτοτυπίας.

 

Εάν ήμουν Γερμανός, Γάλλος ή Αμερικάνος, είμαι βέβαιος ότι οι σκέψεις μου αυτές θα είχαν γνωρίσει μεγάλη δημοσιότητα και θα είχαν προκαλέσει πλήθος συζητήσεων και αναλύσεων, με αποτέλεσμα να γινόταν βήματα σημαντικά μέσα σε περιοχές κρίσιμες για την ανθρωπότητα που σήμερα κάτω από τα πέλματα των μεγάλων κρατικών και οικονομικών δυνάμεων παραπαίει επικίνδυνα σαν ένα σκάφος στο μάτι του κυκλώνα.

 

Ζούμε την εποχή του τέλους όλων των συστημάτων διακυβέρνησης και όλων των προσπαθειών για την επίτευξη αρμονικών σχέσεων μεταξύ των λαών. Ταυτόχρονα με την πρωτοφανή κρίση του υλικού κόσμου βρίσκονται σε μεγάλη δοκιμασία και οι κύριες εκφράσεις του πνευματικού κόσμου όπως η θρησκεία και η τέχνη. Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο μυλόπετρες, τον υλικό και τον πνευματικό κόσμο, που βρίσκονται και οι δύο σε βαθειά κρίση, οι άνθρωποι συνθλίβονται σε βαθμό που πολλοί σκέφτονται μήπως φθάσαμε στο τέλος του Ανθρώπου. Ήδη οι πρωτοποριακοί σκηνοθέτες του κινηματογράφου έχουν αρχίσει να αντικαθιστούν τον Άνθρωπο με τα ανθρωποειδή και τους εξωγήινους…

 

Θεωρώ ότι ο άνθρωπος πράγματι τιμωρείται, γιατί δεν σεβάστηκε ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης (δεν τα εγνώριζε ή τα εγνώριζε και τα αγνοούσε), με αποτέλεσμα στα κοινωνικά συστήματα που δοκιμάστηκαν έως σήμερα, τελικά αποδεικνύεται ότι δεν κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν τον Άνθρωπο στην ολότητα και στην πολυπλοκότητά του. Αντί για δούλους και δουλοπάροικους έχουμε εργαζόμενους με γραβάτα και πολίτες-ψηφοφόρους της Κυριακής. Το σύστημα όμως είναι το ίδιο. Αγνοήθηκε το γεγονός ότι το ανθρώπινο γένος βρίσκεται ακόμα στη νηπιακή του ηλικία αν υπολογίσουμε τα 100.000 χρόνια παρουσίας του στη γη με κορυφαίο συναίσθημα το φόβο και την ανασφάλεια. Ο φόβος και η ανασφάλεια κυριαρχούν επί χιλιάδες χρόνια και εξακολουθούν να υπάρχουν μέσα στις ψυχές των ανθρώπων έως σήμερα.

 

Με κυρίαρχο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, ο άνθρωπος παραμένει φοβισμένος και ανασφαλής. Από την άλλη μεριά, στο βάθος του κάθε ανθρώπου υπάρχει ο θηρευτής έτοιμος να υπερασπίσει τη ζωή του και δεν ησυχάζει ποτέ! Γνωρίζει μόνο ότι για να είναι ασφαλής χρειάζεται δύναμη. Που την εξασφαλίζει μόνο με τη δύναμη της εξουσίας και τη συσσώρευση πλούτου. Να γίνει ο ίδιος θηρευτής. Απλά η αντίθεση δεν είναι πια ανάμεσα στον άνθρωπο και στους εξωτερικούς εχθρούς του αλλά μέσα στην ίδια την κοινωνία. Ανάμεσα στους ισχυρότερους (που οργανωμένοι σε φατρίες θηρευτών με τη μέθοδο των κυβερνητικών συστημάτων πολλαπλασίασαν τα όπλα της εξουσίας και της βίας με τη συσσώρευση και τον έλεγχο όλων των υλικών και πνευματικών αγαθών) και στον απλό Λαό. Επομένως η ανθρώπινη κοινωνία ξεκίνησε εξ αρχής να οικοδομείται επάνω σε μια παρά φύσιν βάση, γιατί είναι στρεβλή η μετάθεση της αντίθεσης του ανθρώπου προς την άγρια φύση σε μια αντίθεση του ανθρώπου προς τον άνθρωπο. Ποιου ανθρώπου; Των θηρευτών παντός είδους που καρπώνονται για τον εαυτό τους τα βασικά όπλα με τα οποία οι ανθρώπινες φυλές στο σύνολό τους σε όλες τις προηγούμενες χιλιετίες κατόρθωσαν βήμα-βήμα να αντιμετωπίσουν τις θεομηνίες και τους κινδύνους όλοι μαζί για να προστατευτούν και να επιζήσουν απ’ τη μια μεριά και του απλού Λαού από την άλλη.

 

Με άλλα λόγια, από το 3000 π.Χ. έως σήμερα το μοντέλο των σχέσεων μέσα στην κοινωνία και μέσα στον διεθνή χώρο είναι ίδιο και απαράλλαχτο με κείνο της εποχής των σπηλαίων. Με τη διαφορά ότι ο Άνθρωπος-θηρευτής έχει πλέον απέναντί του αντί για την άγρια φύση τον Άνθρωπο-θύμα.

 

Έκτοτε οι άνθρωποι τρώγονται μεταξύ τους γιατί στο βάθος είναι φοβισμένοι και ανασφαλείς όπως την εποχή που τους περικύκλωναν κοπάδια λύκων.

 

Η δική μου προσπάθεια δεν είναι να προτείνω ένα καινούριο σύστημα διακυβέρνησης αλλά να κάνω ένα κάλεσμα για να ξαναδούμε σωστά την ανθρώπινη φύση και να εξετάσουμε τα είδη των σχέσεων τόσο ανάμεσα στους ανθρώπους όσο και ανάμεσα στον άνθρωπο και στο Σύμπαν.

 

Αποφάσισα λοιπόν να δημοσιεύσω τρία άρθρα-πραγματείες με πρώτο την «Αγριότητα του Πολιτισμού», με την ελπίδα ότι θα σπάσω το πέπλο της σιωπής και της απομόνωσης που μου έχουν επιβάλει οι … θηρευτές του γλυκού νερού και ότι θα βρεθούν ανοιχτά και ελεύθερα μυαλά να σχολιάσουν τις ιδέες μου, ώστε να φωτιστεί περισσότερο το μονοπάτι που οδηγεί όπως είπα στο μέλλον.

 

 

 

Η ΛΟΓΙΚΗ

 

 

Η Λογική είναι το βασικό στοιχείο που βοήθησε τον πρωτόγονο άνθρωπο να βγει νικητής μέσα από τις χιλιόχρονες δοκιμασίες. Τον εξόπλισε στην αρχή με αμυντικά και στη συνέχεια με επιθετικά όπλα (την πέτρα, το σίδερο, τον χαλκό), ενώ παράλληλα του έδωσε την ικανότητα να δημιουργήσει ομάδες, πόλεις, κράτη.

 

Και όταν με τη λογική νίκησε το φόβο και την ανασφάλεια για ορισμένους αντέστρεψε το παιχνίδι και από θύμα έγινε θηρευτής πρώτα απέναντι στη φύση και στη συνέχεια εναντίον των συνανθρώπων του, κάτι που σήμανε την αρχή της εμφύλιας διαίρεσης που θα γίνει το χαρακτηριστικό γνώρισμα σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής εποχής από το 3000 π.Χ. έως σήμερα

 

*

 

Στη συνέχεια η λογική θα τον οδηγήσει στην αποκάλυψη της πνευματικής του πλευράς. Από τον φόβο του θανάτου, οδηγείται στην θρησκεία και στην τέχνη που τον αντιμετωπίζουν η πρώτη παθητικά και η δεύτερη δημιουργικά, δυναμικά, επιθετικά. Μαζί με τη δημιουργία της κοινωνίας, η θρησκεία και η τέχνη κατακτήθηκαν από την τάξη των θηρευτών δηλαδή των εξουσιαστών, που γρήγορα τις μετέβαλαν σε κύριά τους όπλα για την εμπέδωση και επιβίωση της κυριαρχίας τους.

 

Όλα αυτά, τι αποδεικνύουν; Ότι ο φόβος και η ανασφάλεια που οδήγησαν τον πρωτόγονο άνθρωπο να ικανοποιήσει το κυρίαρχο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αντί να ηρεμήσουν την φυλή των ανθρώπων, δυνάμωσαν από τη στιγμή που μια χούφτα ανθρώπων με ασφαλώς υψηλότερο βαθμό φόβου και ανασφάλειας αποφάσισε να βγει πάνω από τα ανθρώπινα σύνολα και να τα μεταβάλει σε προνομιούχους στόχους εκτόνωσης αυτού του αυξημένου φόβου και της ανασφάλειας. Με άλλα λόγια, η λεγόμενη πολιτική φιλοδοξία κρύβει ένα αυξημένο αίσθημα φόβου και ανασφάλειας από τους συνανθρώπους τους. Και γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιούν την κοινωνία, τη θρησκεία και την τέχνη ως βασικά όπλα για την επικράτησή τους.

 

Τι προδίδει αυτή η στάση; Την επικράτηση των ενστίκτων σε αντίθεση με την λογική που θεωρεί ότι τα άγρια ένστικτα της εποχής των παγετώνων έχουν εκλείψει από την ώρα που η ανθρωπότητα μπήκε στην ιστορική περίοδο. Άρα η ανθρωπότητα βιώνει επί τρεις χιλιετηρίδες μια παρανοϊκή κατάσταση με αμέτρητα θύματα και καταστροφές, γιατί μια χούφτα εξουσιαστές σε όλες τις περιόδους κατέχονται από΄το φόβο και την ανασφάλεια που μας κληρονόμησαν οι παππούδες μας από το 100.000 π.Χ. έως τώρα. Εάν οι πολιτικοί-θηρευτές-εξουσιαστές αντλούν τη δύναμή τους από τη βία που τους προσφέρει ο έλεγχος του κράτους, οι οικονομικοί θηρευτές-εξουσιαστές στηρίζονται επάνω στη συσσώρευση πλούτου ενός διαφορετικού τρόπου αναζήτησης της βίας με τον οικονομικό έλεγχο του συνόλου των θυμάτων τους.

 

*

 

Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η ουσία των σκέψεών μου που βασίζονται στην αποκάλυψη μιας γιγαντιαίας ανωμαλίας που σήμερα έχει φτάσει στα όριά της με την εποχή Τραμπ. Ο κύριος αυτός δεν είναι μια τυχαία περίπτωση αλλά εκφράζει τα αδιέξοδα στα οποία έχει οδηγηθεί η ναυαρχίδα του παγκόσμιου καπιταλισμού δηλαδή στο στάδιο ενός γενικευμένου ιμπεριαλισμού. Πώς έγινε αυτό; Η πολεμική βιομηχανία στις ΗΠΑ οδήγησε σε ένα είδος γενικευμένου ιμπεριαλισμού, δεδομένου ότι το εύρος της πολεμικής βίας που αναπτύχθηκε σ’ αυτή τη χώρα άρχισε να μετατρέπει τους απλούς πολίτες σε θηρευτές, καθώς το έθνος τους λόγω ακριβώς της μεγάλης βίας που διαθέτει, πήγε ένα μπόι ψηλότερα από όλους τους λαούς τους, τους οποίους είναι φυσικό επομένως να τους θεωρεί θύματα. Ζούμε δηλαδή την εποχή της άγριας βίας των εποχών της ζούγκλας και των παγετώνων, με τη διαφορά ότι αντί για  λύκους και αρκούδες υπάρχουν άνθρωποι με γούνες και αντί για νύχια και δόντια, η πρωτοφανής συσσώρευση βίας από ένα λαό.

 

Απέναντι στον Τραμπ ο Βορειοκορεάτης γιος και εγγονός μεγάλων κομμουνιστών ηγετών βιώνει αλλά και εκπροσωπεί την παράνοια που του προσφέρει η συσσώρευση βίας του δικού του καθεστώτος, ενός καθεστώτος ολοκληρωτισμού και έρχεται να διεκδικήσει κι αυτός μια εξέχουσα θέση στη Λέσχη των διεθνών θηρευτών-εξουσιαστών.

 

Και όλα αυτά δεν φανερώνουν τίποτα άλλο παρά την διαιώνιση των ενστίκτων του αρχαίου φόβου και της ανασφάλειας του γυμνού ανθρώπου, του μόνου ζώου που ο καλός Θεός ξέχασε να εφοδιάσει με γούνες, δόντια, νύχια ή φτερά, καθώς τον πέταξε σκέτη αδύναμη σάρκα μέσα στον παγετό, στον καύσωνα και στα διψασμένα για αίμα θηρία.

 

Με άλλα λόγια, ξαναζούμε μέσα σε ένα άλλο ντεκόρ μια εποχή ζούγκλας όπου ο άνθρωπος αν και κατάφερε να δαμάσει τα θηρία και να βγει νικητής, δεν υπελόγιζε ότι μετά τον αρχικό διχασμό τους ίδιου ανθρώπου σε θύτες και θύματα, σε εξουσιαστές και εξουσιαζομένους, σε θηρευτές και θύματα, θα έκανε ένα γιγαντιαίο ιστορικό κύκλο από τον Όμηρο, τις Πυραμίδες, τις Παγόδες και τους κρεμαστούς κήπους έως τους επιφανείς μεγάλους και μικρούς θηρευτές της εποχής μας και όσους κατά κάποιο τρόπο κάθονται επάνω στις πλάτες των λαών και θυμάτων τους. Και έφτασε η ώρα που αυτός ο κύκλος κλείνει. Και σύντομα θα κλείσει οριστικά, με τίμημα ποιος ξέρει ποια και πόσα από τους απλούς πολίτες όπου γης.

 

 

 

Ο ΑΝΤΙΑΝΘΡΩΠΟΣ

 

 

Όμως το πιο διεστραμμένο, παράλογο και εξωφρενικό είναι ότι κάποιες φορές δια μέσου των αιώνων οι θηρευτές συμβαίνει να γίνονται «πολιτισμένοι», περιβεβλημένοι με την τήβεννο της εξουσίας. Φαίνεται τότε ότι τα κρυμμένα επί χιλιετίες στα βάθη του ανθρώπου πανίσχυρα αισθήματα του φόβου, της ανασφάλειας και της προσπάθειας για επιβίωση ζητούν να πάρουν την ρεβάνς τους και να μεταμορφωθούν σε αυτό που τους φόβιζε πιο πολύ δηλαδή στον μισητό θηρευτή. Θέλουν να του μοιάσουν και γι’ αυτό γίνονται χειρότεροι και από τους πιο βάρβαρους θηρευτές από όσους γνώρισε η ανθρωπότητα με κύριο στόχο τον άνθρωπο-θύμα.

 

Έτσι εξηγείται η σκοτεινή δύναμη που βρίσκεται πίσω από την βαρβαρότητα του πολιτισμού με πρωταγωνιστές τους πιο ικανούς και επικίνδυνους αλλά και τους πιο φορτισμένους ψυχικά παράφρονες από τα άγρια ένστικτα της εκδίκησης.

 

Πιστεύω ότι με τις σκέψεις μου αυτές ανοίγω όπως είπα ένα παράθυρο θέασης χωρίς παρωπίδες του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Δεν ελπίζω εν τούτοις ότι είναι δυνατόν να επηρεάσω την κοινή γνώμη, πρώτα και κύρια γιατί είμαι Έλλην, δηλαδή γεννήθηκα σε μια χώρα, όπου από αρχαιοτάτων χρόνων είναι έθιμο να έχουν κακό τέλος με τον α ή με τον β τρόπο όσοι τολμήσουν να ρίξουν ένα βοτσαλάκι στα ακίνητα νερά του εθνικού μας έλους.

 

Όμως κανείς δεν μπορεί να με εμποδίσει να σκέφτομαι και να πράττω ό,τι θέλω έχοντας προ πολλού περιφρονήσει τη βία των ποικιλώνυμων θηρευτών εγχωρίων και ξένων. Επομένως οι λόγοι που σας καλώ σε διάλογο έχουν τον χαρακτήρα ενός καλέσματος σε αθλοπαιδιά εάν μας αρέσει ο αθλητισμός, σε φιλική ορειβασία αν αγαπάτε τη φύση είτε τέλος είναι φιλοσοφικού ενδιαφέροντος αν εξακολουθείτε να ενδιαφέρεστε για τον άνθρωπο-θύμα, αφού η πλειονότητα μάς έχει αποδείξει ότι βολεύεται με αυτόν τον τρισάθλιο ρόλο...

 

 

Αθήνα, 20.8.2017

Μίκης Θεοδωράκης