Χαιρετισμοί

Οι "Χαιρετισμοί" γεννήθηκαν ύστερα από έναν ζωηρό διάλογο που είχα με την κόρη του τελωνειακού πριν από πολλά χρόνια στην Κατοχή.

 

Την έλεγαν Καλλισθένη. Είχε δυό αδέλφια: τον Βλάση και τον Πολύδωρο. Καθόταν στο απέναντι τετράγωνο, επί της Δυρραχίου.

 

Συναντηθήκαμε μπροστά στο συρματόπλεγμα της Γκεστάπο, στη στροφή Νέας Σμύρνης.

- Γιατί δε μιλάς;  της λέω

- Τί να πεις μετά από μια τόση απουσία;  μου λέει.

 

Εσύ τώρα είσαι απασχολημένος. Είσαι μπερδεμένος με χίλια δυο πράγματα. Εχεις δρομολόγιο Αθήνα-Πάτρα. 

- Κι εσύ βρίσκεσαι στο δρόμο για την Καλκούτα. Βορράς - Νότος - Ανατολή - Δύση, της λέω, δεν έχουν πια κανένα νόημα για μας. Και η μουσική; Υπήρξε πριν από σένα. Υπήρξε με σένα. Υπάρχει και χωρίς εσένα. Ύστερα από σένα. Ομως εγώ ετοιμάζω τους "Χαιρετισμούς" και πώς να γίνει; Σε 40 χρόνια που θα παιχτούν, θέλω να παιχτούν για σένα.

 

Όμως τώρα:

 

Δεν έχω να σου δώσω πια τίποτα άλλο. 

Ούτε καν να μπω για σένα στη φυλακή.

Δυό μαύρα φτερά είναι ο νους μου

και νοιώθω να τα ζυγίζω σα γεράκι

πάνω από έρημη γη.

Κι εσύ, νομίζω, δεν περιμένεις πια να σου δώσω

                                                                         τίποτε άλλο.

Τα πήρες όλα. Κι όλα, νομίζω, ότι 

                                       τα ‘θαψες βαθειά.

Καλλίτερα έτσι. Να μη τα βλέπεις

                                               και θυμάσαι

το μεγάλο πόνο που φύτεψα

κάποτε στα χρόνια τα παλιά.

 

Η Καλλισθένη μου έλεγε ένα ποίημα. Και σκέφτομαι τώρα:

Άλλοτε μεθάγαμε με τσίπουρο και μπρούσκο.

Σήμερα μας ποτίζουν χίλια δυο διεγερτικά.

Πέθανε κι ο Πολύδωρος κι ο Βλάσης έγινε υπουργός.

Αλήθεια, πώς να με δεις πίσω

                από τόσα παραμύθια.

Πώς να μ’ ακούσεις πίσω από τόσα

                                                      ξεφωνητά.

 

Ίσως η συνάντησή μας να ήταν μια

                                                    σύμπτωση.

Όπως λόγου χάρη συναντιώνται ξαφνικά

                                       δυο καράβια στα πελάγη.

Και πάλι ξαφνικά χάνονται

      μέσα στη νύχτα

                              του ορίζοντα βαθειά.

                                                    Δεν ξέρω...

 

*

 

Εξ άλλου ήξερα ότι ποτέ δε θα 

         μπορέσω να εξαφανίσω

                           τις προδοσίες των άλλων.

 

*

 

Εσύ έχεις σύμμαχο 

                                  ένα τρύπιο σύννεφο -

       ένα φτηνό άχρηστο και ξερό δέντρο

              ριζωμένο σε σένα.

Πάνω στο δικό σου χώμα, χωρίς όνομα.

          Δε μπορεί να ξεριζωθεί

                                      χωρίς να το σφάξει 

                                                       τσεκούρι.

 

*

 

Κάθε δευτερόλεπτο θα αναπνέω φωτιά.

 

Αν δεν ξέρεις να κλαις

                       μη ψάχνεις τα δάκρυά σου.

 

*

Σωτήρη:

Κάπου στο αδιέξοδο να ζωγραφιστεί

                               μια ψεύτικη πόρτα.

Μια πόρτα που θ΄ ανοίξει πολύ αργά

όταν τα τείχη θα έχουν εξαφανιστεί.

Αν προλάβουν να εξαφανιστούν

πριν από την τέλεια ασφυξία

 

*

 

Εκεί στο Τσίρκο στη λεωφόρο

  στη Συγγρού

                   φώναζε ο κλόουν:

                   "Περιττές ώρες - περιττά χρόνια

                                    παραδεισιακές κολάσεις -

                                         δροσερές πυρκαϊές -

                                              φρόνιμα θαύματα"

 

*

 

Περνούσες σε διπλανό δρόμο

               και τα ήξερες όλα.

 

*

 

Η νύχτα έκανε λάθος.

Ξέχασε τα επίσημά της μαύρα.

Ξέχασε τα ψεύτικα μυστήριά της

               και πνίγηκε στον πόθο.

 

Ξημερώματα τη βρήκανε

                αλλά δεν την γνώρισαν.

  Έτσι κι αλλιώς το ίδιο ήταν.

                     Κοιμόσουνα.

 

*

 

Περπατώντας στο Λόφο του Φιλοπάππου

Σκέφτομαι άξαφνα ότι:

 

Όταν ήταν δέντρο το χαρτί /

      τότε / σωστά μιλούσε

Η Αθήνα είναι διαφορετική.

Δεν είναι αυτή που ξέρουμε.

Είναι κάποια άλλη.

Λ.χ. στην Αθήνα δεν υπάρχουν

αυτοκίνητα, σούπερ-μάρκετ

                         τίμιοι βλάκες.

Υπάρχει, φερ’ ειπείν ένας δρόμος ανηφορικός

γεμάτος ζεστή βροχή

που τελικά καταλήγει σε

                 ποτάμι.

Εκεί σε είδα στα 1943, στην Κατοχή,

     με τις ξύλινες νύχτες

κι από τότε σε ψάχνω σε κάθε νότα.

Στη λεωφόρο Συγγρού

    oι εκκλησίες κρέμονται

                         από τις πιπεριές.

    Στις 26 του Μάρτη ανοίγουν

                            τις πόρτες

                         να περάσουν οι ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ.

    Κάθε Χαιρετισμός και ένα κορίτσι

    κάθε κορίτσι κι ένα σκοτωμένο παιδί.

 

Τί είναι οι ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ;

Ένας στρογγυλός δίσκος

όπως οι νύχτες είναι στρογγυλές

                         σε στρογγυλή γη...

 

Περπατούσαμε στην οδό Ευριπίδου

      μας χτυπούσε τη μύτη η μυρουδιά

                         από τη σαρδέλα και τη λακέρδα.

Η Ασφάλεια μας παρακολουθούσε.

              Μου λες 

"Ντράπηκε ο αέρας -

   Ντράπηκε η ασφυξία

               ντράπηκαν τα λόγια -

                  ντράπηκε η σιωπή... "

Τί να σου πω που ήξερα ότι σε 38

               μέρες και νύχτες θα σε εκτελούσαν

                   πάνω σε μια καρέκλα

                             με την πλάτη στον Υμηττό.

 

Βλέπετε πόσο

      συνυπάρχουν το κενό με το κενό /

      οι ώρες με τις στιγμές

                  εκτός τόπου και χρόνου

                  στον σκοτεινό ωκεανό /

Μήνυμα σε μπουκάλι.

                Άτιμο παιχνίδι!..

  Εγώ το ‘βαλα κι εγώ το βρίσκω...

Μόνο τον εαυτό μου δε βρίσκω.

Γιατί δεν υπάρχει πουθενά...

Μόνο που η Ασφάλεια τον ξέρει

                 και τώρα μας παρακολουθεί.

 

Στου Πατσία, το υπόγειο

       στην οδό Χαριλάου Τρικούπη

               μαζί με τον Παύλο ήρθε

                       κι ο Πέτρος

                   κι ο πατέρας μου

                   που κερνούσε γαλέο σκορδαλιά.

Εμένα το μυαλό μου

         καρφωμένο στο Άλσος της 

                              Νέας Σμύρνης...

  Και τώρα το σπίτι σου

                     έγινε πολυκατοικία

κι απ’ τη διπλανή

                         κλαίει ένα μωρό.

 

Αλλα εκατομμύρια θα παρηγορηθούν

σε βρώμικη - ένοχη αγκαλιά.

   Πιάστηκε κι ο Πέτρος.

   Πιάστηκα κι εγώ.

  Πού ν’ ακούσεις τους ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥΣ

                      μέσα  στο μπουντρούμι...

  θα με ψάχνουν ολόκληρη ζωή

  θα πεθάνουν από αυτοκινητιστικό 

                                            δυστύχημα

                  από καρκίνο - από γρίπη -

 

                     από άτυχη δειλία

                        από δειλή ατυχία -

               θα κοιμούνται λαθεμένα κάθε νύχτα /

               Κι εγώ που σε βρήκα

                           δε θα ξανακοιμηθώ /

                  θα ριζωθώ στο τραγούδι.

 Και πού θα το πάρω όλο αυτό 

                    το τραγούδι;

                Τουλάχιστον να τ΄ άκουγαν οι φίλοι

                        μου εκεί που βρίσκονται ύστερα από 

                                το τσιμπούσι μας στην Ταβέρνα

                                                       του Πατσία, στα 1948.

 

Αν θέλετε να ξέρετε

   πίσω από τη μουσική

   κάτω από τη μουσική

                 ακούγεται η σιωπή.

 

 

Και μην σας διαφεύγει το γεγονός

    ότι τα φαντάσματα

                    κάνουν στον εαυτό τους

                             οδυνηρές φάρσες.

Στην επιφάνεια αυτής της

                    εκρηκτικής ησυχίας

                        υπάρχει μια καρφίτσα.

 

*

 

Τώρα η Αθήνα γέμισε

                     με πόνο πολυτελείας

                             αριστοκρατικό

                                         μακρινό.

               Με λέξεις κολλημένες στο κακό νέφος.

                    Γέμισαν οι δρόμοι

                                  περιττές ώρες

                                  περιττά χρόνια

                                  παραδεισιακές κολάσεις

                                         δροσερές πυρκαϊές.

   Τα κορίτσια μας γέμισαν

                      με φανταστικά μυθιστορήματα -

                          φανταστικά έργα

                          σε συνοικιακά σινεμά -

                                          με αρωματισμένη μοναξιά.

   Τ΄ αγόρια μας παίζουν

                με φρόνιμα θαύματα

                            με παράνομα παραλυρήματα

                                 στη ρίζα της φωνής τους.

 

   Εμείς δεν παίξαμε.

                    Μας έπαιξαν.

                  Κι από το παίξε - παίξε

                       φτάσαμε στα ζεϊμπέκικα

                       και τώρα στις μπαλάντες

                          και τα συμφωνικά

                          κι όλο τρέχουμε να 

                          προλάβουμε, γιατί δεν είναι

                   μονάχα όλοι αυτοί που μας κυνηγούν:

                       γκεστάπο - ασφάλεια - τσολιάδες -

                           χουντικοί - Μεσίες - φαντάσματα, είσαι και συ

                                  που γελάς κι έχεις σάπια δόντια

                             έχεις όμως και θείο Άγιο

                               με πιστοποιητικό και δική του ενορία

                              Και σε διαβάζουν όλοι

                                    σε βλέπουν όλοι

                        και όλοι μιλούν με το στόμα σου

                                   και βλέπουν με τα μάτια σου

                                                        κι ας έχεις

                                                            τραχώματα.

                        Να λοιπόν ζεϊμπέκικα και 

                                                      μπαλάντες

                                          και μπουζούκια και κιθάρες

                                                   και φλάουτα

                                   μήπως κάπου κάποτε κάτι γίνει.

                         Αν και το κάτι δε θα βγει

                                        από το τίποτα.

                            Και για να μάθεις.

                         Η μάλλον να ξέρεις ξαφνικά.

                            Να τα ξέρεις όλα.

                                Να ξέρεις κάθε λέξη.

                          ΤΗ λέξη: ανυπόφερτο.

              ΤΗ λέξη: αρώστεια.

              ΤΗ λέξη: κόλαση και όσες φοβούνται

                                    ακόμα το νόμο της Σιωπής.

                          ΤΗ λέξη: βασανισμός

                    και ΤΗ λέξη: ιεροσυλία.

                           Σατανικός χορός χωρίς τέλος.

                             Κύκλος ακίνητος.

    Πρέπει να σπάσει ο σιδερένιος 

                                                          κύκλος.

                           Να πετάξουν τα λόγια.

                           Να κολυμπήσουν. Να πνιγούν.

                                Να χαθούν.

                           Μέχρι να σε βρουν.

                           Να γίνουν αέρας.

                           Να γίνουν φυσαλίδα

                           και χωρίς να το καταλάβεις

                           να κοιμηθούν στην παλάμη σου.

               Να διαλυθούν και να φτιάξουν

                           άλλη λέξη χωρίς παγίδα -

                           χωρίς χαρτί και μολύβι

                           χωρίς την πανίσχυρη Απουσία σου

                           χωρίς τη Νύχτα που δεν μπορεί

                                                    να περάσει

                           Και που όμως θα περάσει

                                  βιάζοντας κάθε αντοχή

                           χωρίς τα ποτάμια δακρύων

                           χωρίς την ιερόσυλη ενοχή.

                           Μια λέξη που να μην περιέχει

                                  τη σιωπή.

                               Για να μάθεις.

                               Να τα ξέρεις όλα!. Τώρα!.

                           Τώρα που κάπου γράφεις 

                                     και μεθάει το μολύβι.

                            Διαβάζεις και μεθάνε οι

                                                   σελίδες.

                               Απλώνεις το χέρι

                                  και τρέμουν κρυφά

                                                    τα έπιπλα.

 

                    Χωρίς να ξέρεις εσύ

                                          πως είναι όλα τρελλά.

                                   Εσύ δεν το ξέρεις.

                                   Κι εγώ πνίγομαι

                                              σ’ όλα τα ποτάμια της νύχτας.

                                                              Καληνύχτα.

 

 

 

 

Μίκης Θεοδωράκης

Αθήνα,  1981