Η «Βόρεια Μακεδονία» και το Δίκαιο της Θάλασσας: Έχει δικαιώματα στην ΑΟΖ της Ελλάδας; - του Θεόδωρου Καρυώτη

Φαίνεται ότι ο Νίκος Κοτζιάς που προσπαθεί να υπερασπιστεί την ΑΟΖ της Κύπρου δίνει στην «Βόρεια Μακεδονία» δικαιώματα στην Ελληνική ΑΟΖ που ήδη έχει μια και έχει προσχωρήσει στο Δίκαιο της Θάλασσας από το 1989. Την επισήμανση αυτή έκανε προχθές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο ο πρώην Υπουργός Ενέργειας του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Μανιάτης.

 

Ο κ. Μανιάτης σε αυτή την παρέμβαση τόνισε ότι η Συμφωνία με την ΠΓΔΜ περιέχει στο Άρθρο 13 και δικαιώματα στην ΑΟΖ της Ελλάδας.

 

Συγκεκριμένα το Άρθρο 13 αυτής της Συμφωνίας αναφέρει:

 

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

ΑΡΘΡΟ 13

 

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το γεγονός ότι το δεύτερο Συμβαλλόμενο Μέρος είναι περίκλειστο κράτος, τα Συμβαλλόμενα Μέρη θα καθοδηγούνται από τις σχετικές προβλέψεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας που θα έχουν και πρακτική εφαρμογή αλλά θα εφαρμόζονται και όταν θα συνομολογούνται συμφωνίες που αναφέρονται στο Άρθρο 18 της παρούσας Συμφωνίας.

 

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS) έχει προβλέψει για τα δικαιώματα του «κράτους άνευ ακτών» η «περίκλειστων-landlocked» κρατών τα ακόλουθα:

 

Τον ορισμό των κρατών άνευ ακτών ή περίκλειστων (landlocked) τον δίνει το άρθρο 124 της Σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας, το οποίο αναφέρει ότι «κράτος άνευ ακτών» σημαίνει το κράτος που δεν έχει θαλάσσιες ακτές. Το UNCLOS δίνει τον ορισμό των περίκλειστων η «άνευ ακτών κρατών στο ΜΕΡΟΣ Χ.

 

ΜΕΡΟΣ X ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΝΕΥ ΑΚΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΠΡΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΔΙΕΛΕΥΣΗΣ

 

Άρθρο 124 Χρήση όρων

 

1. Για τους σκοπούς της παρούσας σύμβασης:

 

α) «κράτος άνευ ακτών» σημαίνει το κράτος που δεν έχει θαλάσσιες ακτές 7

β) «κράτος διέλευσης» σημαίνει το κράτος, με ή χωρίς θαλάσσια ακτή, που βρίσκεται ανάμεσα σε κράτος άνευ ακτών και τη θάλασσα και διά μέσου του εδάφους του οποίου διέρχεται η διαμετακόμιση 7

γ) «διαμετακόμιση» σημαίνει διακίνηση προσώπων, αποσκευών, εμπορευμάτων και μέσων μεταφοράς διά μέσου της περιοχής ενός ή περισσοτέρων κρατών διέλευσης, όταν η διέλευση διά μέσου αυτής της περιοχής με ή χωρίς μεταφόρτωση, αποθήκευση, μερική εκφόρτωση ή αλλαγή στον τρόπο μεταφοράς, αποτελεί μέρος μόνον ενός πλήρους ταξιδιού που αρχίζει ή τελειώνει μέσα στο έδαφος του άνευ ακτών κράτους 7

δ) «μέσα μεταφοράς» σημαίνει:

       i) τροχαίο σιδηροδρομικό υλικό, θαλάσσια, λιμναία και ποτάμια σκάφη και οδικά οχήματα,

       ii) όπου το απαιτούν οι τοπικές συνθήκες, οι μεταφορείς και τα υποζύγια.

       iii) Τα άνευ ακτών κράτη και τα κράτη διέλευσης μπορούν με συμφωνία μεταξύ τους να συμπεριλάβουν ως μέσα μεταφοράς αγωγούς και αγωγούς αερίου και μέσα μεταφοράς άλλα από εκείνα που περιλαμβάνονται στην παράγραφο 1.

 

Άρθρο 125 Δικαίωμα πρόσβασης προς και από τη θάλασσα και ελευθερία διέλευσης

 

1. Τα άνευ ακτών κράτη έχουν το δικαίωμα πρόσβασης προς και από τη θάλασσα για το σκοπό της άσκησης των δικαιωμάτων που προβλέπονται στην παρούσα σύμβαση, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που σχετίζονται με την ελευθερία της ανοικτής θάλασσας και την κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Για το σκοπό αυτό, τα άνευ ακτών κράτη θα απολαύουν ελευθερίας διέλευσης διά μέσου του εδάφους των κρατών διέλευσης με όλα τα μεταφορικά μέσα.

 

2. Οι όροι και τρόποι άσκησης της ελεύθερης διέλευσης θα συμφωνούνται ανάμεσα στα άνευ ακτών κράτη και στα ενδιαφερόμενα κράτη διέλευσης, με διμερείς, υποπεριφερειακές ή περιφερειακές συμφωνίες.

 

3. Τα κράτη διέλευσης, κατά την ενάσκηση της πλήρους κυριαρχίας τους πάνω στο έδαφός τους, έχουν το δικαίωμα να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσουν ότι τα δικαιώματα και οι ευκολίες που προβλέπονται στο παρόν μέρος για τα άνευ ακτών κράτη δεν παραβιάζουν με κανένα τρόπο τα νόμιμα συμφέροντά τους.

 

Άρθρο 58 Δικαιώματα και υποχρεώσεις των άλλων κρατών στην αποκλειστική οικονομική ζώνη

 

Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη, όλα τα κράτη, παράκτια ή χωρίς ακτές, απολαμβάνουν, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρούσας σύμβασης, τις ελευθερίες της ναυσιπλοΐας και υπέρπτησης καθώς και τα δικαιώματα τοποθέτησης υποβρυχίων καλωδίων και αγωγών που αναφέρονται στο άρθρο 87, ως επίσης και το δικαίωμα χρήσης των θαλασσών γι’ άλλους διεθνώς νόμιμους σκοπούς που συνδέονται με την ενάσκηση αυτών των δικαιωμάτων και που εναρμονίζονται με τις άλλες διατάξεις της παρούσας σύμβασης, ειδικότερα στα πλαίσια της εκμετάλλευσης των πλοίων, των αεροσκαφών και των υποβρυχίων καλωδίων και αγωγών.

 

Άρθρο 69 Δικαίωμα κρατών άνευ ακτών

 

1. Τα κράτη άνευ ακτών έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν, σε ισότιμη βάση, στην εκμετάλλευση προσήκοντος μέρους του πλεονάσματος των ζώντων πόρων των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των παράκτιων κρατών της ιδίας υποπεριοχής ή περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές οικονομικές και γεωγραφικές συνθήκες όλων των ενδιαφερομένων κρατών και σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου και των άρθρων 61 και 62.

2. Οι όροι και οι τρόποι της συμμετοχής αυτής καθορίζονται από τα ενδιαφερόμενα κράτη μέσω διμερών, υποπεριφερειακών ή περιφερειακών συμφωνιών λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων:

α) την ανάγκη αποφυγής συνεπειών επιβλαβών για τις αλιευτικές κοινότητες ή τις ιχθυοβιομηχανίες του παράκτιου κράτους

β) την έκταση κατά την οποία το άνευ ακτών κράτος, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου συμμετέχει ή έχει το δικαίωμα να συμμετέχει, σύμφωνα με υφιστάμενες διμερείς υποπεριφερειακές ή περιφερειακές συμφωνίες, στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών άλλων παράκτιων κρατών

γ) την έκταση κατά την οποία άλλα κράτη άνευ ακτών και γεωγραφικά μειονεκτούντα κράτη συμμετέχουν ήδη στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης του παράκτιου κράτους και την συνακόλουθη ανάγκη αποφυγής συγκεκριμένης επιβάρυνσης ενός οποιουδήποτε παράκτιου κράτους ή μέρους αυτού

δ) τις ανάγκες διατροφής των πληθυσμών των αντίστοιχων κρατών.

 

3. Όταν η αλιευτική ικανότητα του παράκτιου κράτους φθάσει σε σημείο που να του επιτρέπει να αλιεύει ολόκληρο τον επιτρεπτό όγκο αλιεύματος των ζωντανών πόρων στην αποκλειστική οικονομική του ζώνη, το παράκτιο κράτος και άλλα ενδιαφερόμενα κράτη συνεργάζονται στην διαμόρφωση δίκαιων διευθετήσεων σε διμερή, υποπεριφερειακή ή περιφερειακή βάση προκειμένου να επιτρέψουν την συμμετοχή αναπτυσσομένων κρατών άνευ ακτών της ιδίας υποπεριοχής ή περιοχής στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των παράκτιων κρατών της υποπεριοχής ή περιοχής, όπως κρίνεται σκόπιμο, από τις συγκεκριμένες περιστάσεις, και υπό όρους ικανοποιητικούς για όλα τα μέρη. Κατά την εφαρμογή της παρούσας διάταξης λαμβάνονται υπόψη οι παράγοντες που αναφέρονται στην παράγραφο 2.

 

4. Τα ανεπτυγμένα κράτη άνευ ακτών έχουν δικαίωμα συμμετοχής στην εκμετάλλευση των ζώντων πόρων, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου, μόνον στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες των ανεπτυγμένων παράκτιων κρατών της ιδίας υποπεριοχής ή περιοχής, με λαμβάνοντας υπόψη την έκταση κατά την οποία το παράκτιο κράτος, κατά την παραχώρηση σε άλλα κράτη πρόσβασης στους φυσικούς πόρους της αποκλειστικής οικονομικής του ζώνης, έχει λάβει υπόψη του την ανάγκη περιορισμού στο ελάχιστο των επιζήμιων συνεπειών στις αλιευτικές κοινότητες και την οικονομική αποδιάρθρωση κρατών των οποίων οι υπήκοοι αλιεύουν κατά συνήθεια στη ζώνη.

 

5. Οι παραπάνω διατάξεις δεν θίγουν τις διευθετήσεις που συμφωνήθηκαν σε υποπεριοχές ή περιοχές όπου τα παράκτια κράτη δύνανται να παραχωρήσουν σε κράτη άνευ ακτών της ίδιας υπο-περιοχής ή περιοχής ίσα ή προνομιακά δικαιώματα για την εκμετάλλευση των ζώντων πόρων στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες.

 

Το UNCLOS με τα παραπάνω άρθρα, ουσιαστικά ενδιαφέρεται να δώσει πρόσβαση σε αυτά τα περίκλειστα κράτη αλλά ουδέποτε από το 1982 μέχρι σήμερα κάποιο παράκτιο κράτος δίνει προκαταβολικά δικαιώματα σε ένα περίκλειστο κράτος χωρίς να του έχει καν ζητηθεί. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ περιλαμβάνει αυτή την πρωτοφανή στα παγκόσμια χρονικά δέσμευση, χωρίς προηγούμενο στον πλανήτη, στην Συμφωνία που θα υπογράψει στις Πρέσπες με το γειτονικό κράτος. Νομίζετε ότι η Ελβετία και η Αυστρία έσπευσαν να απαιτήσουν από τα παράκτια κράτη της Μεσογείου πρόσβαση στις θάλασσές της; Νομίζετε ότι τα παράκτια κράτη λαμβάνουν πρωτοβουλίες για να βοηθήσουν τα περίκλειστα κράτη χωρίς να τους το έχει ζητηθεί; Πρώτα δημιουργείται κάποιο πρόβλημα και μετά συζητούν το θέμα το παράκτιο κράτος με το περίκλειστο κράτος.

 

Ακούστε την ομιλία του Γιάννη Μανιάτη στη Βουλή: Γ. Μανιάτης: «Τεράστια ερωτηματικά δημιουργεί το άρθρο 13 για…» (Βουλή, 14.06.2018)

 

Με τον νόμο «Μανιάτη» 4001/2011, στο άρθρο 156, εντάξαμε την πρώτη ρύθμιση για την ελληνική ΑΟΖ. Πιο συγκεκριμένα το άρθρο αναφέρει

 

«… Ως υποθαλάσσιες περιοχές νοούνται ο βυθός και το υπέδαφος των εσωτερικών υδάτων της αιγιαλίτιδας ζώνης, της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ης κηρυχθεί) μέχρι την απόσταση των 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης.»

 

Το σημείο αυτό ήταν πρωτοποριακό και το οφείλουμε στον Γιάννη Μανιάτη.

 

Εάν ο ΥΠΕΞ Νίκος Κοτζιάς δίνει, προκαταβολικά, δικαιώματα στους Σκοπιανούς επί της ΑΟΖ της Ελλάδας που ακόμα δεν έχουμε ανακηρύξει και οριοθετήσει, άραγε τι πρέπει να αναμένουμε με την οριοθέτησή της ΑΟΖ μας με την Αλβανία;

 

ΥΓ1. Στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας έλαβαν μέρος 29, από τα 30 κράτη άνευ ακτών πoυ υπήρχαν τότε. Μετά τη διάλυση της Σoβιετικής Ένωσης τα κράτη αυτά έγιναν 42, ανάμεσα τους και τα Σκόπια. Η Γιουγκοσλαβία ήταν ένα από τα πιο ενεργά κράτη στην Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, υπήρξε θερμός υποστηρικτής της Ελλάδας και της Κύπρου και υπέγραψε το UNCLOS. Όταν όμως διαλύθηκε σαν κράτος, οι επαρχίες της Σερβία, Μαυροβούνιο, Κροατία, Σλοβενία, Βοσνία και Μακεδονία έπρεπε να προσχωρήσουν ξανά στο UNCLOS με το νέο τους όνομα. Έτσι τα Σκόπια προσχώρησαν στο UNCLOS στις 19 Αυγούστου 1989 με το όνομα Μακεδονία.

 

ΥΓ2: Τις τελευταίες δυο ημέρες οι πάντες ασχολούνται με την ομιλία του Μανιάτη αλλά την έχουν κατακρεουργήσει. Ο Μανιάτης δεν ανέφερε ότι θα μας πάρουν τους υδρογονάνθρακες και το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Όταν η Ελλάδα οριοθετήσει ΑΟΖ τα Σκόπια θα έχουν δικαίωμα μόνο στο περίσσευμα της αλιείας όπως προβλέπεται στο UNCLOS και όχι στον ορυκτό μας πλούτο. Η ερώτηση που γεννά ερωτηματικά είναι γιατί εμείς προσθέσαμε κάτι αυτονόητο σε ειδικό άρθρο που ασχολείται με το Δίκαιο της Θάλασσας;